12 Şubat 2015

,

Türkiye’nin Rihanna’sı Kim?


Syriza’nın elde ettiği seçim zaferinin Türkiye’deki siyasal hayata tesir etmesi gayet doğal. Bir seçim ittifakının yaşanan krize yerinde müdahaleler gerçekleştirerek iktidara gelişi, bizdeki sol yapılara da belirli bir ufuk ve ümit kazandırmış görünüyor. Ama ortada iki rakip yapı olunca, havaya atılan “Syriza” isimli gelin tacının kimin elinde kalacağına dair de bir tartışma baş gösterdi ve Birleşik Haziran Hareketi ile Halkların Demokratik Partisi, kendilerince bir yarış içerisine girdiler. Syriza lideri Çipras’ın gençliği Demirtaş’a bağlandı, “milliyetçi ve gerici” olmayan sol yapıların birlikteliği, hemen BHH’yle ilişkilendirildi.

“Türkiye’nin Syriza’sı kim?” sorusu, Erdal Erzincan’ı dinleyen gencin “aynı Steve Vai!” demesi, Neşet Ertaş’la tanışan kişinin onun müziğini “bozkırın blues’u” olarak tanımlamasındaki mantığı paylaşıyor. Burada “ben böyle müzik yapmayacağım” demek var. Meseleye böyle yaklaşan, dinlediği müziğe ancak batı dolayımıyla tahammül edebildiğini söylemiş, “onların pratiğine hiç girmeyeceğim, o pratikle zerre ortaklaşmayacağım” demiş oluyor.

Yani “Türkiye’nin Syriza’sı kim?” tartışması, meseleyi münferitleştirme, talileştirme ve savuşturma, burada bir gerçek bir tesir yaratmasına mani olma teşebbüsü. Böylelikle, Syriza’nın seçim zaferinin yarattığı tesir, belirli şefler şahsında azaltılmış oluyor. “Buranın Syriza’sı kim? sorusu, “o dertle ve öfkeyle hiç buluşmayacağım”dan gayrı bir anlama sahip değil. Zaten bu soruyu soranlar, artık “Peki oranın HDP’si kim?” diye soruyorlar.

Ama burada, derinde başka bir süreç de işliyor. Bu soruyu soranlar, Syriza’nın bağlı ve ait olduğu bağlamı kendilerince yüceltmiş oluyorlar. O bağlamın genel adı, Avrupa. Syriza denilen gelin tacına gözler, o sebeple kilitleniyor.

* * *

Avrupa Birliği, fikren “Yunanistan”a dair imge ve bilgi üzerine kurulu. Birliğin coğrafî sınırlarının ilk başta Yunanistan, şimdilerde Sırbistan olarak tespit edildiği söyleniyor. Avrupa, gene oradan çözülüyor. Çözülmeye karşı direncin adı, aslında Syriza. Parti, bu çözülüşe dair bir tartışma ve pazarlık süreci olarak devreye giriyor. Genel eğilim, Syriza’nın AB’nin pekiştirilmesine dair bir koza dönüştürülmesi yönünde. Orta sınıflar çözülmeyi istemiyorlar, ama bu hâliyle gidemediğini görüyorlar.

Sungur Savran da 100 yıl sonra Avrupa Birleşik Devletleri’ne itiraz eden Lenin’den intikam alarak, “Avrupa Sosyalist Birleşik Devletleri”nden dem vuruyor.[1] Bunun nedeni, Avrupa bağlamından hiç kopulamaması. Savran gibiler, işgalcilerin solcusu olmayı içlerine sindiriyorlar.

Kopuşu teorik ve politik planda imkânsızlaştıran ciddi bir birikim var. “Tek ülkede sosyalizm” ve “geri kalmış topraklarda sosyalizm inşası”na dair tüm tartışma, kopuşu anlamsızlaştırıyor. Avrupalılar, sol, postmarksist, liberal aydınlar aracılığıyla, devrimi ve sosyalizmi ilkel, geri kalmış toprakların elinden almak istiyorlar. Bizdeki ileri, liberal, özgürlükçü ve batılı aydınlar da mal bulmuş mağrıbî gibi atlıyorlar ve bu yönelimi fırsata çevirmek istiyorlar. Orta sınıfın proletaryanın elinden çalmak için uğraştığı sosyalizmle Avrupa’nın Ekim’den ve Sovyetler’den çalmak için çabaladığı sosyalizm birbirine benziyor.

İşte bu nedenle, Syriza’nın merkez komite üyesi ve partideki Sol Platform’un üyesi Statis Kuvelaki, “İspanya’daki Podemos’un Laklaucu; Yunanistan’daki Syriza’nın da Palanzasçı olduğunu” söylüyor.[2] Parti’de Negri’den daha çok Almanya’daki Die Linke isimli partinin ve ona bağlı Rosa Luxemburg Vakfı’nın kilit rol oynadığını ifade ediyor. Bu çevreler, “AB’nin iç reforma tabi tutulmasına, krize ve esas olarak ondan çıkış için gerekli bir yol anlamında, yeniden dağıtım meselesine dair bir anlayış geliştirilmesine odaklanıyorlar.”[3] Yani Avrupa Birliği, mutlak ve baki; mesele, üretime değil, servetin orta sınıflar lehine dağıtımına odaklanmakta.

Kuvelaki, son dönemde herkes gibi fazla Gramsci okuduğunu anlatıyor ve Gramsci’nin “mevzi savaşı” teorisine atıfla, partisinin uzun soluklu bir çatışma durumunda mücadeleye dâhil edecek alt sınıf tabanından ve tabana ait güçlü, istikrarlı örgütlerden mahrum olduğundan, esas olarak partinin eski Yunanistan Komünist Partisi’nden kalma sendikal harekete yaslandığından, bu hareketin de kriz sebebiyle eridiğinden, bu nedenle, partinin güçlü bir örgütlülüğe sahip, hegemonya karşıtı bir güç kurup ilerleyemeyeceğinden dem vuruyor. Ama alt sınıflar içerisindeki bağların eksikliğinin sebebine nedense hiç değinmiyor.

* * *

Bizdeki Negricilerin “sosyalizm demokratik cumhuriyetten geridir” demeleri[4], Die Linke’ci Murat Çakır[5] gibi isimlerin HDP’ye ne türden vizyon sunmaya çalıştığı, “Buranın Syriza’sı HDP’dir” demelerinden belli oluyor. Avrupa’da fazla kalmış olmanın ceremesi, buranın fukarasına ve mazlumuna, AB’ci gevezeliklerin ısıtılıp sunulmasıyla ödetiliyor.

“Siz geri ve cahildiniz, o yüzden sizde olmadı, geri verin bakalım şu sosyalizmi bana” diyen Avrupa ve orta sınıf, kendi solcularını yetiştiriyor. Bu aydınlar, özellikle seksenlerde, zaten basit nicel bir olgu olarak gördükleri halkı ve işçi sınıfını sırf nicel gerekçelerle kenara ittiler. Seçim meselesine odaklandıkça nicelik başatlaştı; Mario Tronti[6] şahsında halk ve işçi sınıfı tartışması da bu minvalde: “halk, hem dinî hem millî bir olgu, ‘işçi sınıfı’ ise laik ve ulusötesi, kendimizi buradan kurmak, bütünsel siyaset yürütmek zorundayız” deniliyor. Bu cümleler, sadece Avrupa ve onun birliği bağlamında tanımlı.

Sonuçta Avrupa, kendisini bölecek bir sınıflar mücadelesi istemediğinden, yol temizliği talep ediyor. Bu nedenle, “İşçi sınıfı sayıca azaldı” yalanına kanan isimleri öne çıkartıyor. Podemos Laklaucu, Syriza Palanzasçı oluyor. Marksizm dinleşiyor, sayıca az olan işçi sınıfından müphem “ezilenler veya halk” kavramsallığına kaçılıyor. Bunu, yıllarca işçiyi nicel bir olgu ve değer olarak anlamış olanlar yapıyorlar. Basit manada iktidara gelmek için buradan orta sınıfların, teknokratların ve eğitimli işçilerin ağırlığı üzerine kurulu küçük burjuva stratejiler geliştiriliyor.

* * *

Syriza, 2004’te seçim ittifakı olarak kuruluyor. En büyük ortağı, Sinaspismos. Buna YKP’den ayrılanlar, kimi Maoist ve Troçkist ekipler dâhil oluyor. Kuvelaki’ye göre parti, esas olarak orta sınıfa ve aydınlara yaslanıyor. YKP’den özellikle 1991’de Sovyetler’in çözülüşü sonrası ayrılanlar, önemli bir ağırlığı oluşturuyorlar. YKP, bu kesimi “hain” olarak gördüğü için Mayıs 2012 sonrası hükümet olma konusunda Syriza ile ittifak kurmuyor.

“Syriza, seçim ittifakları ve aşağıdan gerçekleştirilecek kitlesel seferberlik ve mücadele ile oy sandığında başarı elde etmenin diyalektiğine vurgu yapan antikapitalist bir koalisyon” [Kuvelaki] hâline geliyor. Syriza’nın bir ayağı Yunan komünist hareketinde, diğer ayağı son süreçte oluşan (gençlik) radikalizm(in)de. Bu yönde değerlendirmeler yapan Kuvelaki, işçi iktidarını “mitik ve hayali” buluyor. “Ne yani, avrodan çıkalım da rubleci mi olalım” diye kendisini eleştirenleri alaya alıyor. Syriza içerisindeki ekiplerin Obama’yı Merkel’e tercih ettiklerini, onu hayırlı bulduklarını söylüyor, bu nedenle, NATO’dan çıkmak hayal. Ayrıca parti içerisinde “İsrail’le ilişkileri geliştirelim, bunu Türkiye’ye karşı koz olarak kullanalım” diyenler de var. Bir yandan da partide borçların denetlenmesi sürecinin halka açılması kararına çoğunluk karşı çıkıyor. Syriza, Pasoklaşıyor.

Peki tüm bunlara Türkiye’de kim benziyor? Aslında bu tartışmayı açanlar, belirli bir fikrî-politik süreci tetiklemek istiyor olmalılar:

(1) AB bağlamında düşünmeyi,

(2) sınıf mücadeleleri gibi bölücü olguları kapı dışarı etmeyi,

(3) orta sınıfların dağıtıma-mübadeleye dair sorunlarına merhem olmayı,

(4) Die Linke bağlamında, ayrışmacı unsurların müesses nizama entegrasyonunu,

(5) neoliberal batı siyaseti için gerekli stabil zemini sağlamayı kabul etmeleri konusunda birileri ikna ediliyor.

Söz konusu soruya “evet o benim!” diye cevap verenlerin dikkate alması gereken başka hususlar da var: Syriza’da vitrinde Çipras gibi genç bir isim duruyor ama parti, bugün altmışlarına ulaşmış, albaylar cuntasına karşı mücadele etmiş isimlerin prestijine yaslanıyor. Türkiye’de eksik olan bu. “Buranın Syriza’sı kim?” sorusuna “o benim!” diye cevap verenlerin meselenin bu boyutunu düşünmeleri, yani geriye dönüp, 12 Eylül’le nasıl ve ne kadar mücadele ettiklerine bakmaları şart.

* * *

Şeklen Syriza ÖDP’ye benziyor. Ama şeklen!

ÖDP aslolarak Kürd meselesine karşı, Türkiye’nin ana yönelimine içsel bir hat üzerinde kuruluyor. Alper Taş’ın da bir TV programında[7] belirttiği üzere, ÖDP, Syriza’nın karşılaştığı imkânlara benzer imkânlara kavuşuyor, ama ilgili momentlerde akim kalıyor. Alper Taş, bu noktada 2001 krizinden bahsediyor. O günlerde ülkeyi sarsan esnaf eylemleri yaşanıyor. Aslında o eylemlere solun müdahale etmemesi ardından, milliyetçi kesimdeki İslamî harekete karşı oluşmuş duvarlar yıkılıyor ve çatlaklardan Tayyibî hareket sızıyor, o çatlaklara yerleşiyor.

Bugün Tayyip’in esnafı “devletin bekasının bekçisi” ilân etmesi şaşırtıcı değil. ÖDP ise o günlerde Avrupa Birliği sevdalısı, KOBİ’ciliğe meyilli, birkaç patron lehine AB’den gelecek kredilerin ve AB destekli projelerin subaşlarına oturmak isteyen bir parti ve bu yüzden, isyan eden esnafla rabıta kuramıyor. O nedenle Alper Taş, “Bu toplum bizim istediğimiz toplum değil. Bizim iktidara gelmemizi sağlayacak toplum oluşana dek bekleyeceğiz” diyor. Bunun da, bırakalım solu molu, “siyaset” olduğu iddia ediliyor.

Yunanistan-Türkiye-İran tarihinde koşutluk var. 2009’daki “Yeşil Devrim” çıkışı da bu minvalde değerlendirilebilir. Orada hareketin yenilmesinde önemli bir nedenin “Mavi Marmara katliamı” olduğu söyleniyor. Zira Yeşil Hareket liderleri, hep İran’ın İsrail karşıtı siyasetini eleştiriyorlar. Böylesi bir saldırı da ülkedeki muhafazakâr damarı besliyor. Kuvelaki’nin de ifade ettiği üzere, parti programına yansıyan Filistin’e dair değerlendirmeler, bir boşlukta yüzüyor. Gazze saldırısı sonrası “Yaşasın İsrail!” diyen HDP ve Kürd hareketi içi çığlıkların Syriza ile benzerliğini kanıtlaması, doğalında güçleşiyor. Elde sadece iki parti liderinin giydiği gömleklerin ve yaşlarının benzerliği kalıyor. Onların da kitledeki karşılığı saman alevinden öteye geçemiyor.

* * *

Gene aynı cümlenin ısıtılıp önümüze sunulduğu günlerden geçiyoruz: “Bu seçim çok ama çok önemli!” Buradan HDP’ye dair tartışmalar alevleniyor ve CHP’den gelecek oylara odaklanılıyor. Bir kesim de gerçekçi bir değerlendirmeyle, “Batı’da bugüne dek AKP’ye oy vermiş Kürdlerden oy alınmadığı sürece barajı geçmek hayal” diyor. Ayhan Bilgen, “Özetle takvimi sağlıklı işletmek parti yönetimlerinin işi, adayı belirlemek halkın görevidir” diyor ama son belediye seçiminde Kürd’e küfretmiş bir isme adaylık teklifi götürülüyor, sırf şehid kardeşi diye! Aday belirleme meselesinde halka bir şey sorulmuyor.

Haziran kıyamı, bu sofrada her yandan çekiştiriliyor, paylaşılamıyor. Adaylık teklifi götürülen isimler şahsında esas olarak CHP tabanına odaklanıldığı anlaşılıyor. Zaten Batı’daki AKP’li Kürdlerin gözden çıkartıldığı, çarşaflı kadınların eskiden Afrika’dan getirilen yerlilerin sergilenmesi gibi sergilenmesinden belli. Bu sanatsal girdiyle IŞİD’e işaret edildiği iddia ediliyor, ama çarşaflı kadının küçük burjuva bir sanat pratiğine malzeme kılınmasına tek laf edilmiyor. IŞİD’e kızıp batının yanına koşuluyor. YPJ üniforması giyen Rihanna isimli şarkıcıyla düet yapma yarışına giriliyor. Kimse, “bu şarkıcı niye giydi o üniformayı?” diye sormuyor.

YPG heyeti, uluslararası muhataplık adına Fransa cumhurbaşkanı Hollande’ı ziyaret ediyor. Bu, övünülecek bir şey olarak takdim ediliyor. Burjuva kadın dergilerine kadın gerillaların “güzellikleri” yansıyor. Buna tek laf edilmiyor. Bir halkın yiğit savaşçıları, Aydınlanma’nın, Batı’nın “enternasyonalist” savaşçıları olarak sunuluyor. Burada neyin kazanıldığı, neyin kaybedildiği üzerinde asla durulmuyor.

Syriza, Kobanê ve Charlie Hebdo meselelerinde netameli bir yan da şu: devrimci dinamikler ve çıkışlar batıya râm ediliyorlar. İçteki liberalizmin kazandığı mevzilere uyum sağlamak, ona göre düşünüp hareket etmek, o liberal dünyanın failleri olarak var olmak, tek seçenek olarak dayatılıyor. İtiraz edilmesi gereken burası.

“Laiklik düşmanı” AKP ve “özgürlük düşmanı” CHP odaklı siyaset, bizi daha çok düzen içine çekiyor; devrimci bir huruc tam da burada somut, maddî zeminini yitiriyor. Oysa AKP laik; CHP özgürlükçü bir parti. Burjuva partinin eksik yanlarını yalan-yanlış bir yerden tespit edip, o partinin sahipleri adına o eksik yanları tamamlama çabası, yüz yıldır sosyalist hareketi her momentte helâk ediyor.

Bu siyasete tav olanlar, laikliğin ve özgürlüğün tarihsel-toplumsal zemininin asla sorgulanmasını istemeyenler. Bize lazım gelense, laiklik meselesinde devleti; özgürlük meselesinde burjuvaziyi saklayan perdeyi yırtıp atmak.

Eren Balkır
11 Şubat 2015

Dipnotlar:
[1] Sungur Savran, “Syriza Tuzağı”, 17 Ocak 2015, Sendika.

[2] Stathis Kouvelakis, “Greece: Phase One”, 22 Ocak 2015, Jacobin.

[3] Kouvelakis, a.g.m.

[4] Cengiz Baysoy, “Sosyalizm Kavramı ‘Demokratik Özerklik’ Kavramından Geri Bir Kavramdır”, 21 Eylül 2014, Gün Zileli.

[5] Bir eleştiri için bkz.: Eren Balkır, “Nuh’un Gemisi”, 12 Temmuz 2009, İştirakî.

[6] Mario Tronti, “Popülizm Halk Olmadığı İçin Var”, 9 Şubat 2015, Köstebek.

[7] “Ne Oluyor”, 27 Ocak 2015, CNN Türk.

0 Yorum: